Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή των Ορθοδόξων Χριστιανών και η πιο πλούσια σε έθιμα. Η λέξη "Πάσχα", προέρχεται από το Εβρϊκό "Πασάχ" που σημαίνει "Πέρασμα". Οι Εβραίοι γιορτάζουν το "Πασάχ" στην ανάμνηση της απελευθέρωσης τους από τους Αιγύπτιους και το πέρασμα από την Ερυθρά Θάλασσα, ενώ οι Χριστιανοί γιορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή. Η αντίστοιχη ελληνική λέξη για το "Πάσχα" είναι "Λαμπρή" γιατί η μέρα της Ανάστασης του Χριστού είναι μια μέρα γεμάτη χαρά και ευεξία. Το Πάσχα είναι μια κινητή γιορτή. Ο εορτασμός γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Το Πάσχα είναι η πιο ιερή μέρα των ελληνικών εορτών, αλλά και η πιο χαρούμενη, μια γιορτή της άνοιξης και της αναγέννησης (κατά την κυριολεκτική αλλά και την μεταφορική της έννοια). Οι Έλληνες γιορτάζουν το Πάσχα στην εξοχή, συνήθως στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.Κυριακή των Βαϊων (Βαϊοφόρος)
Η Κυριακή των Βαϊων είναι η αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας. Το πρωϊ, όλες οι εκκλησίες προσφέρουν βάγια θυμίζοντας έτσι την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ, πριν τα Πάθη του. Επιτρέπεται η κατανάλωση του ψαριού. Μόνο για να βρούμε την δύναμη να συνεχίσουμε την νηστεία για άλλες 6 μέρες. Το απόγευμα της Κυριακής των Βαϊων και κάθε απόγευμα της Μεγάλης Εβδομάδας, οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία και παρακολουθούν την "Ακολουθία του Νυμφίου", μια ιδιαίτερη λειτουργία.
Μεγάλη Δευτέρα
Ξεκινάμε να ψωνίζουμε για τα καλούδια που θα ετοιμάσουμε τις επόμενες μέρες. Το αρνί, τα αυγά, κτλ. Το απόγευμα πάμε στην εκκλησία.
Μεγάλη Τρίτη
Οι προετοιμασίες ξεκινούν και η νηστεία συνεχίζεται. Το απόγευμα στην εκκλησία ακούμε τον ύμνο της Κασσιανής.
Μεγάλη Τετάρτη
Την Μεγάλη Τετάρτη, γίνεται το Μέγα Ευχέλαιο ενώ οι πιστοί γονατίζουν πριν οι ιερείς τους χρίσουν με το Άγιο Λάδι για να να λάβουν συγχώρεση. Το απόγευμα, στις εκκλησίες, το θέμα της λειτουργίας είναι το "Πλύσιμο των ποδιών των Μαθητών" που γίνεται σε πολλά μέρη. Για παράδειγμα, στην Πάτμο στήνεται μια εξέδρα στην πλατεία της πολής. Κατά την λειτουργία, που διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα, ο ιερέας που "παίζει τον ρόλο" του Χριστού, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών -οι μαθητές- μια μίμηση της πράξης του Χριστού πριν την Σταύρωση Του.
Μεγάλη Πέμπτη
Οι προετοιμασίες για τον εορτασμό της Ανάστασης ξεκινούν την Μ.Πέμπτη. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν παραδοσιακά τσουρέκια, αυγοκούλουρα, κουλούρια ούζου και χρωματιστά αυγά (κυρίως κόκκινα). Από την αρχαιότητα το αυγό συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής και το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού. Στο παρελθόν, οι άνθρωποι συνήθιζαν να τοποθετούν το πρώτο αυγό στο εικοναστάσι του σπιτιού για να δίωξουν τα κακά πνεύματα. Σε κάποια χωριά συνήθιζαν να μαρκάρουν το κεφάλι και την πλάτη των νεαρών αρνιών με την μπογιά από τα αυγά. Επίσης κρατούσαν μία από τις μεγάλες στρογγυλές κουλούρες της Μ.Πέμπτης στις εικόνες, για να προστατέψουν τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια.
Το πρωϊ της Μ.Πέμπτης, ομάδες παιδιών επισκέπτονταν τις γειτονιές της πόλης, κρατώντας καλαθάκια, τραγουδώντας και μαζεύοντας λουλούδια για να διακοσμήσουν τον επιτάφειο του Χριστού. Ο στολισμός του Επιταφείου γίνεται τις πρώτες πρωϊνές ώρες, μετά την τελετουργία της Σταύρωσης. Είναι έθιμο να μένουν οι γυναίκες στην εκκλησία και να τραγουδούν παραδοσιακά μοιρολόγια. Το απόγευμα στις εκκλησίες γίνεται η λειτουργία των 12 Ευαγγελίων και η αναπαράσταση της Σταύρωσης του Χριστού. Οι πιστοί προσφέρουν στεφάνια σε Αυτόν.
Μεγάλη Παρασκεύη
Η Παρασκεύη είναι η πιο ιερή από τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, η μέρα της
αποκορύφωσης των Παθών του Χριστού με την αποκαθήλωση και την ταφή Του. Στην Ελλάδα τα μαγαζιά είναι κλειστά μέχρι τις 12 το μεσημέρι. Με το τέλος της "Αποκαθήλωσης" ξεκινά η διαδικασία του θρήνου μεταφέροντας ένα ομοίωμα του σώματος του Χριστού. Κατά την διάρκεια της αναπαράστασης της αφαίρεσης του σώματος του Χριστού από τον Σταυρό ραίνεται με ροδοπέταλα και τοποθετείται στον ιερό βωμό. Όλη μέρα οι καμπάνες της εκκλησίας κτυπούν με πένθιμο κτύπο. Επειδή είναι ημέρα θρήνου, οι νοικοκυρές δεν κάνουν καθόλου δουλιές στο σπίτι, αποφεύγοντας ακόμη και το μαγείρεμα. Οι γυναίκες και τα παιδιά πηγαίνουν στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια που μαζεύουν ή αγοράζουν.Οι θρήνοι ψάλλονται το απόγευμα, ακολουθεί η έξοδος του Επιταφίου στους δρόμους της πόλης ή του χωριού και τρεις φορές γύρω από την εκκλησία. Κάποιες φορές, στα μεγάλα χωριά και στις πόλεις με περισσότερες από μία εκκλησίες, οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και όλοι ο άνθρωποι και οι ιερείς ψάλλουν τους θρήνους.
Μεγάλο Σάββατο
Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται μια πρωϊνή λειτουργία γεμάτη προσευχές. Οι ιερείς ντύνονται στα λευκά και σκορπούν βάγια και ροδοπέταλα, ενώ οι καμπάνες κτυπούν χαρούμενα και οι ψάλτες υμνούν την δόξα του Κυρίου. Σε πολλές περιοχές υπάρχει το έθιμο του 'σεισμού'. Αυτό ειναι μια αναπαράσταση του σεισμού που έγινε μετά την Ανάσταση, όπως περιγράφεται στην Βίβλο. Το εκκλησίασμα κτυπά τα στασίδια ρυθμικά, ενώ έξω το χάος βασιλεύει, με πυροβολισμούς, κροτίδες και πυροτεχνήματα. Αυτό είναι η τελετή της 'Πρώτης Ανάστασης'. Σύμφωνα με ένα άλλο έθιμο κλείνουν οι πόρτες της εκκλησίας και οι ιερείς, αφού κάνουν τρεις κύκλους την εκκλησία ψάλοντας, κλωτσούν την κεντρική πόρτα να ανοίξει και μπαίνουν, τραγουδώντας τον ψαλμό "Άρατε πύλας" που σημαίνει ανοίξτε τις πύλες.
Μια άλλη ιδιαίτερη παράδοση της Πρώτης Ανάστασης είναι το έθιμο του 'πετάγματος των στάμνων', που γίνεται σε κάποια Ιόνια νησιά και κυριίως στην Κέρκυρα. Οι ντόπιοι πετούν στάμνες από τα παράθυρά τους, και αυτά σπάζουν στο δρόμο. Κάποιες φορές οι στάμνες είναι γεμάτες νερό για να κάνουν μεγαλύτερο θόρυβο. Επίσης κρεμούν ένα κόκκινο πανί στα παράθυρα (κόκκινο είναι το χρώμα της Ανάστασης). Στην Κέρκυρα ακόμη, αναβιώνεται το έθιμο της 'μαστέλας'. Ένα μισό βαρέλι διακοσμημένο με μύρτα και φιόγκους γεμίζεται με νερό, και οι περαστικοί ρίχνουν μέσα νομίσματα για καλή τύχη. Όταν ακουστεί η πρώτη καμπάνα για την Ανάσταση, κάποιος πηδά μέσα στο βαρέλι και μαζεύει τα χρήματα. Τον παλιό καιρό ο δύτης δεν ήταν εθελοντής αλλά ένας ανυποψίαστος περαστικός, που τον πέταγαν μέσα παρά την θέληση του.
Αργά το βράδυ, στις 11 η ώρα, όλοι μαζεύονται στον περίβολο της εκκλησίας. Σε όλη την Ελλάδα η λειτουργία γίνεται σε μια πλατφόρμα έξω από τον ναό. Όλοι κρατούν από ένα κερί που θα το ανάψουν με το Άγιο Φως. Πριν τα μεσάνυχτα όλα τα φώτα του ναού σβήνουν και ο ιερέας εμφανίζεται στην Ωραία Πύλη προσφέροντας το Άγιο Φως σε όλους. Λέει "Δεύτε Λάβετε Φως" που σημαίνει ελάτε να πάρετε το Άγιο Φως. Αυτή η μοναδική φλόγα έρχεται κατ' ευθείαν από τον Ιερό Τάφο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ, όπου ανάβει ως εκ θαύματος χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Ένα αεροπλάνο φέρνει το Άγιο Φως από την Ιερουσαλήμ στυν Ελλάδα.
Αφού οι άνθρωποι λάβουν το φως, τα μεσάνυχτα, ο ιερέας παίρνει την ιερή εικόνα της ανάστασης και βγαίνει έξω από τον ναό, στην πλατφόρμα. Η Δεύτερη Ανάσταση συμβαίνει μόλις ο ιερέας πει 'Χριστός Ανέστη', και ξεκινά μια μεγάλη και μεγαλιώδης φωτιά. Όλοι δίνουν τα χέρια και εύχονται Καλό Πάσχα στους γύρω τους. Αυτό είναι το επονομαζόμενο "Φιλί της Αγάπης".
Θεωρείται τύχη να φτάσει κάνεις σπίτι με το κερί του ακόμη αναμμένο! Με το "Άγιο Φως" των κεριών οι άνθρωποι κάνουν το σχήμα του σταυρού πάνω από την κεντρική πόρτα για καλή τύχη.
Όταν η οικογένεια γυρίσει από την εκκλησία, κάθονται γύρω από το γιορτινό τραπέζι και να δοκιμάσουν ένα από τα παλιότερα έθιμα του Πάσχα, το σπάσιμο των κόκκινων αυγών. Κάθε μέλος της οικογένειας έχει το δικό του αυγό και προσπαθεί να σπάσει τα αυγά των άλλων. Όποιου το αυγό όλα τα άλλα αυγά χωρίς να σπάσει, έχει καλή τύχη για όλο το χρόνο. Οι προετοιμασίες για το γιορτινό δείπνο της νύχτας της Ανάστασης ξεκινούν το Μ.Σάββατο το πρωϊ όπου οι νοικοκυρές μαγειρεύουν την παραδοσιακή "μαγειρίτσα" (μια δυνατή και νόστιμη σούπα φτιαγμένη με εντόσθια και αρωματικά βότανα).
Μεγάλη Κυριακή ή Κυριακή του Πάσχα ή Λαμπρή ή Πασχαλιά
Το πρωϊ της Κυριακής του Πάσχα, σε πολλά μέρη της χώρας το αρνί ετοιμάζεται στην σούβλα. Σε άλλες περιοχές, το κρέας για το πασχαλινό τραπέζι - αρνί ή κατσίκι - ψήνεται στον φούρνο. Υπάρχει γιορτινή ατμόσφαιρα παντού και οι άνθρωποι τρώνε και χορεύουν συνήθως μέχρι αργά το βράδυ. Πολλοί νηστεύουν όλη την Σαρακοστή και την τελευταία εβδομάδα κάνουν πολύ αυστηρή νηστεία, καθόλου κρέας ή ελαιόλαδο! Έτσι αυτή η μέρα είναι αφιερωμένη στο φαγητό! Τίποτα δεν παέι χαμένο από το πασχαλινό αρνί, ακόμη και τα εντόσθια, το συκώτι, οι πνεύμονες και τα νεφρά πακετάρονται με έντερα και ψήνονται. Αυτό ονομάζεται 'κοκορέτσι'. Το κρασί ρέει άφθονο και μην ξαφνιαστείτε αν σας καλέσουν να συμμετέχετε στην γιορτή. Οι οικογένειες κάνουν επισκέψεις και ανταλλάσουν αυγά, κοκορέτσι και κουλούρια.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται η "Δεύτερη Ανάσταση", και το ευαγγέλιο της Ανάστασης διαβάζεται σε εφτά γλώσσες. Αυτή είναι η "Λειτουργία της Αγάπης" και εκφράζει το γεγονός ότι το μύνημα της Ανάστασης του Χριστού μεταδίδει την λυτρωτική του Δύναμη σε όλο τον κόσμο.
Αργά το απόγευμα, σε πολλά μέρη, καίνε ένα ομοίωμα του Ιούδα. Οι νέοι φτιάχνουν το ομοίωμα από παλιά χαλιά, βάζουν στα χέρια του τα τιμαλφή της προδοσίας (μια σακούλα με 30 νομίσματα) και το κρεμούν στην αυλή μέχρι να καεί. Οι εορτασμοί συνεχίζονται με χορό, τραγούδι και φαγητό! Οι άνθρωποι σπάνε κόκκινα αυγά και κολάνε τα τσόφλια στις πόρτες ή τα πετάνε στον κήπο για να ευλογηθεί η σοδειά.
http://2tee-n-smyrn.att.sch.gr
Κυριακή 28 Μαρτίου 2010
