Αναβιώνει και φέτος το Έθιμο της ΠυροβασίαςΣτις 21 και 22 Μαίου στο Λαγκαδά
Το αν θα πατήσουν στα αναμμένα κάρβουνα το αποφασίζουν την τελευταία στιγμή. Για να το κάνουν πρέπει «να έχουν δρόμο», όπως λένε οι ίδιοι.
Είναι οι Αναστενάρηδες. Μόνο αυτοί καταλαβαίνουν τι θα πει να "έχεις δρόμο" και να πατάς με γυμνά πόδια σε κάρβουνα που καίνε χωρίς να παθαίνεις εγκαύματα. Πρόκειται για ένα εγκάλεσμα προσωπικό, ιδιαίτερο, ξεχωριστό. Τέτοιο, που πριν από χρόνια έκανε ένα δωδεκάχρονο παιδί, τότε, να πετάξει ξαφνικά τα παπούτσια του και να ριχτεί στα πυρακτωμένα κάρβουνα. Εκτοτε, δεν έλλειψε καμία φορά από τα αναστενάρια. Μέχρι σήμερα, στα 60 του, ο δημοσιογράφος και λαογράφος, Γιώργος Μελίκης, ζει από κοντά -ως Αναστενάρης- το θρακιώτικο έθιμο, ένα έθιμο που αναβιώνει αυτές τις μέρες στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης αλλά και στη Μαυρολεύκη Δράμας, τη Μελίκη Ημαθίας, την Αγία Ελένη και την Κερκίνη Σερρών.
Η πυροβασία δεν είναι προϋπόθεση για τον Αναστενάρη. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η συμμετοχή σε όλο το τελετουργικό, που αρχίζει στις 20 Μαΐου, παραμονή της γιορτής των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, και ολοκληρώνεται το βράδυ της 23ης Μαΐου, όπως περιγράφει ο κ. Μελίκης. Η ετοιμασία των σφάγιων, το αποκαλούμενο κουρμπάνι και η συγκέντρωση των εικόνων και μαντηλιών στο κονάκι συνοδεύονται πάντα από τη μελωδία συγκεκριμένων θρακιώτικων τραγουδιών. Τραγούδια ηρωικά, θρησκευτικά και ακριτικά, που "ντύνουν" η γκάιντα, το νταούλι και η θρακιώτικη λύρα.
Οι εικόνες και τα μαντήλια που συγκεντρώνονται στο κονάκι είναι κληρονομιά των Αναστενάρηδων από τις προηγούμενες γενιές. Το προηγούμενο διάστημα τα φυλάσσουν οι οικογένειες στα σπίτια τους και τα παραδίδουν τέτοιες μέρες για τις ανάγκες του εθίμου.Η πυροβασία στο Λαγκαδά, γίνεται σήμερα-ανήμερα της γιορτής των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης καθώς και στις 23 του μήνα. Πριν από την πυροβασία δημιουργείται μια πομπή, με τους Αναστενάρηδες να κρατούν ανά χείρας τις εικόνες, τα μαντήλια, τα όργανα και τις λαμπάδες και να ξεκινούν έναν κυκλικό χορό γύρο από τη φωτιά. Ακολουθεί η πυροβασία, από όσους Αναστενάρηδες το επιθυμούν και η διαδικασία καταλήγει με το συρτό της "απόλυσης".
"Είναι ένα τελετουργικό που ακολουθείται απόλυτα. Είμαστε μια ομάδα που ανανεώνουμε την εμπιστοσύνη μας κάθε φορά, όχι με λόγια αλλά κοιτώντας ο ένας τον άλλον στα μάτια. Το συναίσθημα είναι καθαρά προσωπικό", εξηγεί ο κ.Μελίκης. "Εδώ είμαστε αυτόκλητοι, όχι πειθαναγκασμένοι από ομάδα", υπογραμμίζει."Το θρησκευτικό βίωμα δεν μπορεί να περιγραφεί, είναι υποκειμενικό και δυστυχώς οι λέξεις τόσο φτωχές, που αν επιχειρήσει κανείς να το περιγράψει, κινδυνεύει να το υποβαθμίσει και να το εκχυδαΐσει", σημειώνει ο Αρχιαναστενάρης στην Αγία Ελένη, Αναστάσιος Ρέκλος.
Παρά την επιστημονική του ιδιότητα- ο κ.Ρέκλος είναι νευρολόγος ψυχίατρος- δεν ερμηνεύει το φαινόμενο. "Είναι η πίστη ότι ο Άγιος καθοδηγεί τον Αναστενάρη στη φωτιά", λέει. Όσο για τις αντιδράσεις που κατά καιρούς συναντούν από διάφορους εκκλησιαστικούς κύκλους, ο κ. Ρέκλος εξηγεί πως αυτές υπήρχαν ανέκαθεν, όμως ποτέ δεν υπήρξε επίσημη καταδικαστική απόφαση της Εκκλησίας. Άλλωστε, όπως επισημαίνει και ο κ.Μελίκης, "η ιερή εμπάθεια είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ζωντανών των εθίμων".
Πάντως, το φαινόμενο της ακαΐας έγινε αντικείμενο πολλών ερευνητών, επιστημόνων μελετητών, διεθνώς, καθώς η πυροβασία συναντάται και σε άλλα μέρη του κόσμου ως κομμάτι διαφορετικών πολιτισμών. Ένας από αυτούς είναι και ο νευρολόγος - ψυχίατρος, επ. καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (ΑΠΘ), Θεόδωρος Μπαλλής, ο οποίος αφιέρωσε αρκετά χρόνια στο να μελετήσει το φαινόμενο. Όπως λέει: «Έχω μετρήσει τη θερμοκρασία της θράκας και το χρόνο κατά τον οποίο έρχεται σε επαφή το σώμα με τη φωτιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις που οι Αναστενάρηδες περνάνε γρήγορα, ο χρόνος, όντως δεν είναι αρκετός για να προκληθεί έγκαυμα. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που παραμένουν πολύ περισσότερο χρόνο πάνω στα αναμμένα κάρβουνα και δεν παθαίνουν εγκαύματα. Από την άλλη πλευρά, η επιφάνεια της φωτιάς δεν είναι επίπεδη, άρα μπορεί κανείς να πει ότι το πέλμα κάθε φορά έρχεται σε επαφή με τη φωτιά σε διαφορετικό σημείο. Ωστόσο, ούτε αυτό δίνει κάποια ικανοποιητική απάντηση στα ερωτήματα που τίθενται».
Όσο για τους επιστήμονες που μιλούν για άλλα επίπεδα συνειδητότητας στα οποία μετέρχονται οι αναστενάρηδες, ο κ.Μπάλλης εμφανίζεται επιφυλακτικός. "Αυτό προϋποθέτει την ανατροπή των φυσικών νόμων, το οποίο επίσης δεν είναι κάτι που μπορεί να υποστηριχθεί με ευκολία", λέει. Ο κ.Μπαλλής καταλήγει ότι το φαινόμενο δεν εξηγείται επιστημονικά, ίσως κατά βάθος και να μην το επιθυμεί, γιατί όπως λέει, όσο υπάρχει το μυστήριο υπάρχει και η ελπίδα...
http://lagadas.net/index.php?act=viewProd&productId=124
Πέμπτη 20 Μαΐου 2010
